Het Friesche volk en de Friesche taal

undated

notes for speech

Het oude Friesche volk. Van Eder tot het Swin. Door andere stammen teruggedrongen. Fen bugjen frjemd moest het toch bukken voor Romeinen en Germanen. Saksen drongen zich tusschen West en Oost-Friezen. De Zuiderzee scheidde nog weer de West-Friezen. Van de Oost-Friezen werden nog weer de Noord-Friezen afgescheiden op Skylgen en Foer.

En toch is er nog verwantschap en eenheid. De upstalbeam. Het congres in Jever, het tweede in Leeuwarden.

Uitstapjes naar elkaar toe. Uitwisseling van werken.

De taal is verbasterd. En toch nog iets eigens. Buitengewoon merkwaardig verschijnsel. Het oud-Friesch. De Friesche Rechtsbronnen. Voorzichtigheid geboden. Siebs van Breslau.

De Friesche stam in Nederland. Het Friesch in de Provincie Friesland. Eigen vrijheid lang behouden. In de zeven Provincien uit nood vereenigd. Geleidelijk echter is de eenheid bevestigd en als in de andere Provincie de eenheid erkend en loyaal aanvaard. Nog steeds. Maar het Friesch eigene spreekt in Friesland sterker dan elders, omdat het sterker is. Echter de groote meerderheid in verband van Nederland.

De Groot-Friesche beweging. De Friesche beweging. Beide gematigd en getemperd. Enkele heethoofden overdrijven, maar maken geen kans en geen school. Wel echter is er een uitgesproken streven, het Friesch eigene te handhaven en weer meer te doen leven. Liefde voor het eigene. Algemeen na den oorlog. Particularisme. Folklore. Maar het Friesche costuum is louter een attractie voor feesten, bij verkleeding.

Het is echter niet langer meer het Boerenfriesch. Erkend wordt, dat de boeren nog het echte hebben, het Stadsfriesch een leelijke verhaspeling is. Het sterkst uit zich de beweging in de actie voor de taal, haar gebruik en behoud.

Daardoor tot behoud van het Friesch eigene, ontwikkeling van het stambewustzijn.

Hoe leeft de taal. Gesproken. Waar, waar niet? Geleidelijk meer in aanzien. Deken Aukes. Preeken, speechen in het Friesch. Tooneel en zang eerst, later ook brieven, lezingen, preeken, schetsen, verhalen, vroeger erg kinderachtig vaak, geleidelijk degelijker voor meer ontwikkelden. Volkslectuur. Rubrieken in kranten. Elke krant heeft zijn Friesche rubriek.

Behoefte er meer van te kennen. Drang naar onderricht. Veel cursussen. Buiten de school, houding van inspectie en Minister. Gebrek aan leerkrachten. Opleiding van leerkrachten. [2]

Buitengewoon groote deelname aan onverplichte opleiding.

Subsidie van de Staten. Provinciale Onderwijsraad.

A.F.U.K.^[2] leidt de cursussen met steun van den Raad.

Bekroningen van de beste werken. Prijsvragen. Vacantiecursussen. In verschillende steden bijzondere avonden en reeksen van voordrachten, alles in het Friesch.

Hooger onderwijs in het Friesch. Siebs. Steller. Gent: Buitenrust Hettema. Oxford. Eindelijk in Groningen een oplossing. Prof. Kapteyn en Lector Sipma. Nu ook te Amsterdam, binnenkort waarschijnlijk ook te Utrecht bijzonder Hoogleeraar Prof. Dr. Gosses. Proefschriften in het Friesch. Binnenkort ook over het Friesch. Groote beteekenis van het Friesch voor de kennis van de ontwikkeling der Nederlandsche taal.

Perspectieven: Beter organisatie van het onderwijs. Het bezwaar der tweetaligheid. Wales. Niet tegen Nederland. Friezen zijn nuchter en hebben grooten zin voor de werkelijkheid. Zij willen geen afscheiding door zichzelf te zijn. Toch geen monsterverbond. Geleidelijk gaan ook de onderscheiden organisaties elkander vinden. Samenwerking, dikwijls wel moeilijk, maar geleidelijk beter. Toch is de vermenging niet tegen te houden en zal deze steeds inniger en grooter worden, wat echter niet wil zeggen, dat er geen Friesland en geen Friesche taal meer blijven zal. Taal heeft een taai leven, vooral als ze eenmaal een geliefde literatuur, geliefde zangen heeft. Afsluitdijk is een verbinding met de Westfriezen, de eerste samenkomsten hebben al plaats gehad, maar hij zal ook leiden tot vermenging, steeds meer. Friesland is niet groot genoeg om een eigen eenheid te vormen. Kerkelijk, maatschappelijk te nauw met de andere Provincies verbonden, dandat het er toe gedrongen zou kunnen worden, zich in zichzelf op te sluiten. Toch is de Friesche beweging mooi en rijk.

Het inniger contact met de massa is nog door de Friesche taal, het is jammer, dat dit niet meer wordt ingezien, ook voor het bekeeringswerk, voor de politieke actie enz. Maar men moet de juiste wijze kiezen. Er zijn er ook die het niet verstaan. En allen verstaan Nederlandsch, zeer velen vinden het Nederlandsch toch “beschaafder” fijner, hooger.

Typescript (NCI OP 126.14), 2 pages, undated. According to the content, the speech we be written in 1933-1934. Words in the Frisian language we present in italics. ↑
A.F.U.K.: Algemiene Fryske Underrjochts Kommisje. ↑

Published: Titus Brandsma Instituut 2024