Speeches

Brugman. Leven en werken

Posted on Author Bos (TBI)

6 April 1942

Speech

MR

Brugman. Leven en werken

[1]

“Praten als Brugman” Wie was dat? Een volksredenaar uit de 15de eeuw, Franciscaan of Minderbroeder. In 1854 uitgebreide studie van Prof. Moll.[2] Sindsdien vele nieuwe dingen over hem ontdekt. Onderzoekingen door oorlog afgebroken. Amsterdamsch koopman of advocaat?[3] Kon het voor het volk evengoed zijn. Duidelijk van Pater Brugman. Boekje in Keulen 1597 (profetieën). [4] Wagenaar.[5] Lelong.[6] Van eeuw tot eeuw te volgen. Stamt uit Amsterdam 1462 Stichting van een klooster te Amsterdam. Laat ons hem zien als Franciscaan en tevens als vroeger lichtzinnig: lange messen, slechte huizen.[7] Volksprediker, hervormer van de zeden. Treedt hier op in 1450 en verder: Ubbo Emmius. [8]

Gestorven 1473 te Nijmegen. In 1462 reeds oud en versleten.

Geboren ± 1400 te Kempen (Thomas van Kempen † 1471)

Waar zijn jeugd door gebracht? Parijs[9] (aan de Broeders van den Bosch) Joannes de Ponte. Maar dan weer onzeker. Voorloopig zou men vermoeden, dat hij te vereenzelvigen zou zijn met iemand die er doctor werd en als Magister artium[10] zelfs rector van de Universiteit. In veste Franciscaan, lector te St. Omer. Tusschen 1450-1470[11] zien we hem in alle hoeken van Nederland: Groningen, Friesland, Zeeland, Holland, Utrecht (Culemborg) Overrijssel, Gelderland, Limburg. Maar ook in België, in Rijnland (Kempen, Geldern: portret) Westfalen (Münster). Reis van Kampen, Deventer Zutfen, Arnhem, Nijmegen (portret in Stadsboek van Kampen).

Volksprediker en Kloosterhervormer: Geldern (dobbelen) Culemborg (markt verzetten ) Gaasterland (Bloedwraak: Douama[12] Winsemius[13]) Bolsward 1455 Stadsrecht: Sneek enz.

Vredestichter: Franciscaan: onafhankelijk. Kerkje in Stavoren: drie platen. Beeldje in Museum Amstelkring. Ook nog een oude prent van prediking te Amsterdam.

Waarde van zijn preeken: Lelong spot er mee. Moll kende er maar één, niet de mooiste. Heel verkeerde indruk. Nu veel preeken bekend. Verzameling te Gent en Antwerpen. Twee bundels zoek: Groningen en Kempen. Verspreid.

Drie soorten te onderscheiden: schemas, door anderen opgeschreven. Door hemzelf geheel uitgeschreven. Beeldrijk, plastisch, – affectief, innig – zedekundig, hervormend – Dan waarlijk de moeite waard en van letterkundige waarde: Archief voor Nederl. Kerkgesch. Ons Geestelijk Erf (Westerhof[14]. Poukens[15])<2>

Dichter:

a) Mit vrouden laten wi singen
En loven die Triniteit
….
Och ewich is so lang[16]

Komt ook in Duitsche redactie voor: Heinrich Thone tijdgenoot. Nederlandsche redactie zoo goed als zeker de oudste van de twee. Nagebootst.

b) Ik heb ghejaecht mijn leven lanc
Al om een joncvrou schone
Die alderschoonste wijngaerdranc
Die is in ’s Hemels trone
Mit steenen is zij alom beset
Ic can bi haer niet comen
Mijn sonden hebben t mi belet
Des moet ic mi ontvromen[17]

Tot Jezus om van Hem de ware liefde tot Maria te leeren.

Per Jesum ad Mariam. Niet: Ad Jesum per Mariam.

Schrijver: Moderne Devotie. Methodisch gebed.

1) Korte ontboezemingen over het Lijden: Grondslag van Thomas van Kempen: Meditationes de Vita et passione Domini cum gratianum actione. Merkwaardige ontdekking van dit Hs. in strijd om de Navolging.

2) Hs. te Einsiedeln[18]: Methodisch gebed: Wel een 50 intenties. Allerlei onderverdeeling van het lijden enz.

3) Leven en lijden van Christus Middelpunt. Leven Liduina. Naieve schildering aan de hand van Evangelie. Met Maria de tafereelen bezien. Op Paaschdag: Verschijning van Jezus aan Maria: Maria de armen open. Wij bij en met Maria.[19]

[20]

 

  1. ↑ Manuscript and notarized typescript (NCI OP102.15), 1 page (2-sided). Notes for speech on 6 April 1942 (Easter Monday), Barrack III, Kamp Amersfoort. See: Ton Crijnen, Titus Brandsma. De man achter de mythe, Nijmegen 2008, p. 395.
  2. ↑ See: Willem Moll, Johannes Brugman en het godsdienstig leven onzer vaderen in de vijftiende eeuw, grotendeels volgens handschriften geschetst, Amsterdam 1854.
  3. ↑ See: Titus Brandsma, ‘Een nieuw ontdekt werk van Pater Brugman’, in: De Gelderlander, 10 June 1939, p. 13.
  4. ↑ Probably Titus refers to: ’De twaalf profeteerende tongen’, Keulen 1680. See: Titus Brandsma, ‘Een nieuw ontdekt werk van Pater Brugman’, in: De Gelderlander, 10 June 1939, p. 13.
  5. ↑ Jan Wagenaar, Amsterdam in zijne geschiedenissen….
  6. ↑ See: Isaäc Le Long, Reformatie der stadt Amsterdam, Amsterdam 1729
  7. ↑ See: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman’, in: De Gelderlander, 18 June 1938, p. 13.
  8. ↑ See: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman’, in: De Gelderlander, 18 June 1938, p. 13.
  9. ↑ See: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman’, in: De Gelderlander, 18 June 1938, p. 13.
  10. ↑ Master of Arts.
  11. ↑ The manuscript reads ‘1450-1570’.
  12. ↑ Jancko Douwama, a Frisian (ca 1482-1530) who wrote about the tour of Brugman in Friesland. See: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman II’, in: De Gelderlander, 25 June 1938, p. 13.
  13. ↑ Pierius Winsemius, Chronique van Vrieslant Book 9, fol 273.
  14. ↑ D.J.M. Wüstenhoff, edited Collaciën van Johannes Brugman, naar een Gentsch handschrift in ANKG, 1893, p. 85-170.
  15. ↑ Jean Baptiste Poukens s.j., ‘Preken van Jan Brugman’, in OGE 8, 1934, p. 253-289.
  16. ↑ See also: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman als dichter III’, in: De Gelderlander, 21 January 1939, p. 13.
  17. ↑ The poem is slightly different from the text Brandsma published in 1939. See: Titus Brandsma, ‘Pater Brugman als dichter II’, in: De Gelderlander, 14 January 1939, p. 13.
  18. ↑ See: Titus Brandsma, ‘Een niet uitgegeven werk van Pater Brugman over het H. Lijden’, in: De Gelderlander, 11 March 1939, p. 13.
  19. ↑ Titus Brandsma mentions this manuscript about Liduina as the first of three, but later on he numbered the three manuscripts in the sequence presented here.
  20. ↑ On the bottom of the paper an address is written: “Busé (IJlst) te Hattum (O). J.A.W. Busé, Javastraat 102a, Den Haag. (Busé O.S.Cr?)

 

© Nederlandse Provincie Karmelieten

Published: Titus Brandsma Instituut 2020