Johannes Scotus Eriugena

1938

Encyclopedic entry

Johannes Scotus Eriugena

^[1]

Scotus Eriugena, Johannes, wijsgeer. Zijn tweede naam duidt zijn afkomst aan: ‘uit Erin’, waar hij omstr. 810 geboren schijnt. † Ca. 877 in Frankrijk. Reeds vroeg, zeker vóór 847 werd hij door Karel den Kalen naar Parijs geroepen als leeraar aan de Schola palatina . Zijn beteekenis ligt vooreerst in zijn strijd tegen de predestinatie-leer van den monnik Gotschalk; vervolgens in zijn vertalingen (wel gebruik makend van anderer vertalingen) van verschillende Gr. schrijvers in het bijzonder van den Pseudo-Dionysius den Areopagiet, wiens negatieve en mystieke theologie hij daardoor veel ingang deed vinden; eindelijk door zijn wijsgeerig hoofdwerk over de Indeeling der Natuur ‘De Divisione Naturae’, waarin hij sterk idealistisch en intellectualistisch de natuur vooral ziet, gelijk zij in Gods verstand ontstaat, een eigen bestaan voert, maar in haar wezen toch weder tot God is terug te voeren en tot God moet wederkeeren. Zijn idealistische voorstellingswijze en terminologie is voor velen aanleiding tot misverstand geworden en leidde reeds in de 9e eeuw tot veroordeeling van zijn werken in twee plaatselijke synoden. Toen later inderdaad pantheïstisch denkenden zich op hem beriepen, werd dit in de 13e eeuw oorzaak van een veroordeeling door het hoogste kerkelijk gezag. Hij is onder dit opzicht eenigszins te vergelijken met → Eckehart en Angelus Silesius. Aan zijn persoonlijke rechtzinnigheid kan nauwelijks worden getwijfeld. Ook wijkt zijn wijsbegeerte, in den juisten zin verstaan, van de heerschende Platoonsche denkwijze minder af, dan vaak wordt voorgesteld. Zijn tegenstelling daarmee, en zijn verheerlijking als zelfstandig denker tegenover de dogmatisch-gebonden wijsbegeerte van zijn tijd, zijn sterk overdreven.

Brandsma

© Nederlandse Provincie Karmelieten

Published: Titus Brandsma Instituut 2022