1939
Information
‘Praten als Brugman’
“Heel gaarne voldoe ik aan uw verzoek om een nadere inlichting over de uitdrukking ‘praten als Brugman’. Deze uitdrukking is veel ouder dan uw Amsterdamsche advocaat uit den laatsten tijd van de 18e eeuw. Zij houdt inderdaad verband met den bekenden Franciscaanschen redenaar uit de vijftiende eeuw. Het eerst komt zij voor in het jaar 1462 en wordt daar met hem in verband gebracht. Dit geschiedt in een lijst van de leden van de Amsterdamsche regeering op het jaar 1462, waar wij lezen: “den 22 November is Brugman, wesende van de oorden der Minnebroederen in dese stad gekomen ende tegen wille der Heeren Magistraten in de stad gebleven door sijn welsprekentheyd aen de devote gemeente, waervan nog een spreekwoord is gebleven: al kost gy praten als Brugman”. Vgl. Handvesten van Amsterdam, 1ste stuk, D. 3.
In 1680 verscheen te Keulen een klein boekje, De twaalf profeterende tongen, waarin onder den naam van Brugman 47 vierregelige versjes staan. Het laatste versje luidt:
“Al kondt ghy praeten als Brugman
Om zielen aen te locken
Mijn gelt, dat weet ick, niemandt kan
soo gauw uyt myne beurse kloppen.”
Dus toen leefde het ook nog.
Vermelding vindt het dan verder in 1729 – dus begin 18e eeuw – te Amsterdam in het groote werk van I. Le Long, Historische beschryvinge van de Reformatie der stadt Amsterdam, blz. 360.
In 1843 wordt het dan aan hem toegeschreven door mr. Feith in een opstel over pater Brugman in den Groninger Volksalmanak van dat jaar.
En in zijn groot werk over Brugman komt dan in 1854 prof. Moll het nog weer opnieuw bevestigen met de woorden: “Hoe het Nederlandsche volk van alle standen den man, die zijn beste jaren en krachten aan de hoogste belangen der voorvaderen wijdde, nog niet vergeten heeft, is den lezer bekend. De spreekwoorden ‘al kondt gij praten als Brugman’ en ‘Brugman zoekt zielen en ik zoek geld’ waren vierhonderd jaren lang, van dag tot dag, op de lippen van duizenden;”… Hij laat er intusschen op volgen, dat velen de spreekwijze ‘al kondt gij praten als Brugman’ gebruiken zonder te weten, ‘of zij daarbij te denken hebben aan een welsprekend man of een ijdelen klapper, een middeleeuwschen volksredenaar, een Leidschen hoogleeraar of een Amsterdamsch pleitbezorger?” Hij zegt daarmee echter niet, dat er een hoogleeraar van dien naam te Leiden was noch een pleitbezorger van dien naam te Amsterdam.”
- Published in: Nieuwe Rotterdamsche Courant, 18 March 1939 (and reproduced in other newspapers). The text is introduced with: “Onlangs heeft te Leeuwarden prof. dr. Titus Brandsma, O.Carm., uit Nijmegen, een lezing gehouden over den uit de geschiedenis der Middeleeuwen zoo bekend gebleven pater Brugman. Naar aanleiding van een vraag of de uitdrukking ‘praten als Brugman’ verband houdt met dezen pater Jan Brugman, had prof. Brandsma de vriendelijkheid ons het volgende te schrijven:” The question arose after the speech of Titus Brandsma on 4 March 1939 for ‘De Fryske Akademy’, in Leeuwarden. ↑
© Nederlandse Provincie Karmelieten
Published: Titus Brandsma Instituut 2023